راهنمای جامع اجزاء و قطعات اسپیکر (بلندگو) به‌صورت طبقه‌بندی‌شده و کامل
بلندگو (Speaker) یک دستگاه تبدیل‌کننده انرژی الکتریکی به امواج صوتی است که در سیستم‌های صوتی خانگی، خودروها، سالن‌های کنسرت، و تجهیزات حرفه‌ای صوتی استفاده می‌شود. برای درک بهتر عملکرد و نحوه ساخت آن، اجزاء و قطعات مختلف یک بلندگو را به‌صورت کاملاً طبقه‌بندی‌شده بررسی می‌کنیم.
۱.
۱.۱. دیافراگم (Diaphragm – Cone یا Dome)
دیافراگم یکی از اجزای حیاتی بلندگو است که با ارتعاش خود، امواج صوتی را در هوا منتشر می‌کند.
ویژگی‌ها:
حرکت رفت و برگشتی دارد و باعث تولید صدا می‌شود.
می‌تواند از مواد مختلفی ساخته شود که بر کیفیت صدا تأثیر می‌گذارند.
انواع دیافراگم بر اساس جنس:
کاغذی (Paper Cone): سبک، انعطاف‌پذیر، تولید صدای گرم، اما حساس به رطوبت.
پلی‌پروپیلن (Polypropylene Cone): مقاوم در برابر رطوبت، صدای نرم‌تر، ولی با جزئیات کمتر.
فیبر کربن یا کولار (Kevlar/Carbon Fiber): مقاوم، دقیق، و مناسب برای صدای شفاف.
فلزی (مخروط آلومینیوم/تیتانیوم): محکم، شفاف، اما دارای رزونانس بیشتر.
۱.۲. کویل صوتی (سیم پیچ صوتی)
کویل صوتی یک سیم‌پیچ مسی یا آلومینیومی است که در میدان مغناطیسی حرکت کرده و باعث حرکت دیافراگم می‌شود.
ویژگی‌ها:
سیم‌پیچ با عبور جریان الکتریکی، میدان مغناطیسی تولید می‌کند.
حرکت کویل باعث لرزش دیافراگم و در نهایت تولید صدا می‌شود.
انواع سیم‌پیچ بر اساس جنس:
مسی (Copper Voice Coil): رسانایی بالا، کیفیت بهتر، ولی وزن بیشتر.
آلومینیومی (Aluminum Voice Coil): سبک‌تر، اما رسانایی کمتر نسبت به مس.
کاپتون (Kapton Voice Coil Former): مقاوم در برابر حرارت، مناسب برای اسپیکرهای قدرتی.
۱.۳. آهنربا (آهنربا)
آهنربا یکی از مهم‌ترین قطعات بلندگو است که باعث ایجاد میدان مغناطیسی برای حرکت کویل صوتی می‌شود.
انواع آهنربا:
آهنربای فریت (Ferrite Magnet): رایج، ارزان، اما سنگین.
آهنربای نئودیمیم: قوی تر، سبک تر، اما گران تر.
آهنربای ساماریوم-کبالت (Samarium Cobalt Magnet): مقاوم در برابر دما، اما گران.
۱.۴. قاب و بدنه (قاب سبد او)
قاب وظیفه نگه‌داشتن اجزاء داخلی اسپیکر را بر عهده دارد و بر جریان هوای داخلی تأثیر می‌گذارد.
انواع قاب بلندگو:
فلز (سبد آلومینیومی یا فلزی): تقویت شده، دفع گرما بهتر.
پلاستیکی (Polymer or Composite Basket): سبک، مقاوم در برابر خوردگی.
۱.۵. اسپایدر (اسپایدر – سیستم تعلیق)
اسپایدر، یک قطعه پارچه‌ای موج‌دار است که حرکت کویل صوتی را تنظیم و کنترل می‌کند.
ویژگی‌ها:
تعادل و بازگشت کویل صوتی به مرکز را فراهم می‌کند.
معمولاً از پارچه تقویت‌شده ساخته می‌شود.
۱.۶. لبه انعطاف‌پذیر (Surround – تعلیق بالایی)
لبه انعطاف‌پذیر، دیافراگم را به قاب متصل می‌کند و از لرزش‌های ناخواسته جلوگیری می‌کند.
انواع لبه انعطاف‌پذیر:
لاستیکی (Rubber Surround): مقاوم، طول عمر بالا.
فومی (Foam Surround): سبک، اما حساس به فرسودگی.
پارچه‌ای (Cloth Surround): انعطاف‌پذیر، مقاوم‌تر در فرکانس‌های بالا.
۲. انواع درایورهای بلندگو (Speaker Drivers)
۲.۱. ووفر (ووفر – درایور فرکانس پایین)
ووفر وظیفه تولید فرکانس‌های پایین (Bass) را دارد.
ویژگی‌ها:
قطر بزرگ‌تری نسبت به سایر درایورها دارد (۸ تا ۱۸ اینچ).
برای پخش صداهای بم و ضربه‌ای استفاده می‌شود.
۲.۲. میدرنج (راننده میان رده)
میدرنج فرکانس‌های میانی را پخش می‌کند که شامل صدای انسان و برخی آلات موسیقی است.
ویژگی‌ها:
معمولاً بین ۳ تا ۷ اینچ است.
دقت و شفافیت صدا را افزایش می‌دهد.
۲.۳. تیوتر (توییتر – درایور فرکانس بالا)
تیوتر برای تولید فرکانس‌های بالا (Treble) استفاده می‌شود.
ویژگی‌ها:
اندازه کوچک (۰.۵ تا ۲ اینچ).
تولید جزئیات دقیق در موسیقی.
۲.۴. ساب ووفر (ساب ووفر – درایور باس عمیق)
ساب ووفر مسئول تولید صداهای فوق‌العاده بم و عمیق است.
ویژگی‌ها:
اندازه بزرگ‌تر (۱۰ تا ۲۱ اینچ).
نیاز به جعبه آکوستیکی مناسب دارد.
۳. اجزای الکترونیکی بلندگو (Electronic Components)
۳.۱. کراس‌اوور (Crossover – فیلتر فرکانسی)
مداری که فرکانس‌های صدا را بین درایورهای مختلف تقسیم می‌کند.
انواع کراس‌اوور:
پسیو (Passive Crossover): بدون نیاز به برق.
اکتیو (Active Crossover): نیازمند منبع تغذیه، دقت بالاتر.
۳.۲. خازن (خازن)
برای فیلتر کردن فرکانس‌های پایین از ورود به تیوتر استفاده می‌شود.
۳.۳. مقاومت (مقاومت)
برای کنترل شدت سیگنال به کار می‌رود.
۳.۴. سلف (سلف – کویل)
برای عبور دادن فرکانس‌های پایین به ووفرها استفاده می‌شود.
۴. بدنه و اتصالات بلندگو (Enclosure & Connections)
۴.۱. جعبه بلندگو (محفظه بلندگو)
جعبه بلندگو تأثیر زیادی بر کیفیت صدا دارد.
انواع جعبه:
بسته (Sealed Box): کنترل بهتر باس.
پورت‌دار (Ported Box): صدای بلندتر در فرکانس‌های پایین.
۴.۲. پورتهای ورودی و خروجی (ترمینال ها و کانکتورهای بلندگو)
ترمینال‌های گیره‌ای (Spring Clip Terminals).
اتصالات بنانا (Banana Plug).
کانکتور اسپیکون (Speakon – مخصوص سیستم‌های حرفه‌ای).
نتیجه‌گیری
بلندگوها از اجزای متعددی تشکیل شده‌اند که هرکدام در کیفیت و عملکرد آن تأثیر دارند. شناخت این قطعات به شما کمک می‌کند تا اسپیکرهای مناسب‌تری انتخاب کرده و درک بهتری از سیستم‌های صوتی داشته باشید.